Uolles chizig'i

Tabiiy «pasport nazorati». Jonivorlar va hatto qushlar ham hech qachon kesib o'tmaydigan ko'rinmas chegara haqida.

Uolles chizig'i bu - Malay arxipelagi orollari orasidagi bo'g'ozlar orqali o'tuvchi shartli biogeografik chegaradir.

Agar siz Indoneziya mamlakatining geografik joylashuviga e'tibor qaratsangiz, u juda katta maydonni egallagan, son-sanoqsiz katta va kichik orollardan iborat ulkan arxipelagda yastanib yotganiga guvoh bo'lasiz. Sayyoramizdagi eng ajabtovur va qiziq tabiiy chegaralardan biri - Uolles chizig'i ham aynan shu mamlakat hududidan o'tadi. Uolles chizig'ining o'ziga xosligi shundaki, u masalan qirg'oq, yoki tog' tizmasi, yoxud bo'g'oz singari, biror geografik mintaqa va hududlarni o'zaro ajratib turuvchi tabiiy chegara emas; balki, u bir-biridan tamomila tubdan farq qiluvchi butun boshli hayvonot va o'simlik olamlarini o'zaro ajratib turuvchi bio-geografik chegaradir.

Turlar miqdorining ekotizim maydoniga bog'liqligi

Muayyan ekotizimda mavjud bo'lishi mumkin bo'lgan turlar soni mazkur ekotizim maydoniga to'g'ridan-to'g'ri bog'liqdir. Maydon qanchalik katta bo'lsa, unda mavjud bo'lishi mumkin bo'lgan turlar soni ham ko'proq bo'ladi.

Haqli savol tug'iladi: haqiqatan ham kichik ekotizimlardagi turlar soni yirik ekotizimlardagidan ko'ra kamroq bo'ladimi? Bir tarafdan, maydon qanchalik katta bo'lsa, undagi foydalanishga yaroqli bo'lgan turli ekologik makonlar ham shunchalik ko'p bo'ladi deb umid qilish mumkin. Boshqa tarafdan, masalan nima uchun yaylov maydonining ikki barobar qisqarishi tufayli undagi biologik xilma xillik ham shunga monand kamayadi deb o'ylash kerak o'zi? Tushunarliki, bunda organizmlarning umumiy soni kamayadi albatta, lekin nimaga endi bunda o'sha yaylovda yashaydigan turlar soni ham kamayishi sodir bo'ladi?

Genlar dreyfi

Populyatsiyadagi genlar chastotasi tasodifiy omillar ta'sirida o'zgarib turishi mumkin

Xardi-Vaynberg qonuniga ko'ra, nazariy jihatdan, muayyan ideal populyatsiyada genlar taqsimoti avloddan-avlodga o'tishlarning barchasida doimiy bir xillikni saqlaydi. Masalan, o'simliklardagi baland bo'yni ta'minlovchi genga ega «nabiralar» soni, xuddi shu genga egalik qiluvchi ota-onalar soni bilan teng bo'lishi lozim. Lekin, amalda, real populyatsiyalarda hammasi ancha boshqacha. Tasodifiy hodisalar tufayli, avloddan-avlodga o'tishlardagi gen taqsimoti chastotasi o'zgarib turadi va bu hodisani fanda genlar dreyfi deyiladi.

DNK

DNK molekulasi qo'shspiral shakliga ega bo'lib, ushbu qo'shspiraldagi har bir zanjir yangi molekulalarni yig'ish uchun matritsa vazifasini bajaradi

Hozirda hammamiz yaxshi bilamizki, DNK molekulasi barcha tirik organizmlarning irsiy axborot tashuvchisi hisoblanadi va DNK molekulasini tasvirlovchi qo'shspiral shakli hamma uchun taniqli bo'lgan eng mashhur ilmiy ramzlardan biriga aylanib ulgurgan. DNKning kashf qilinishi ham, boshqa qator buyuk kashfiyotlar singari faqatgina bir olimning mehnatlari mahsuli bo'lmay, balki, uzoq yillar mobaynida, juda ko'plab ilmiy guruhlar va olimlar tomonidan olib borilgan izchil izlanishlar va eksperimental tadqiqotlar mahsulidir. Masalan, irsiy axborot tashuvchisi avval o'ylaganimizdek, oqsillar emas, balki aynan DNK molekulasi ekanini Xershi-Cheyz eksperimenti isbotlab bergan edi. 1920-yillarga kelib esa, asli Rossiyalik bo'lgan AQSh biokimyogar olimi Fibus Levin (1869-1940) tomonidan DNK molekulasini tashkil qiladigan asosiy unsurlar bu besh atomli dezoksiriboza shakari, fosfat guruhi va to'rt xil azotli asos - timin (T), guanin (G), sitozin (C) va adenindan (A) iborat bo'lishi aniqlandi. 1940-yillar oxirida esa asli Avstriyalik bo'lgan yana bir AQSh biokimyogari Ervin Chargraff (1905-2002) DNKda timin va adenin miqdori teng bo'lishini, shuningdek, guanin va sitozin ham o'zaro teng miqdorda bo'lishini aniqladi. Biroq, aytish kerakki, DNK molekulasidagi timin/adenin nisbati va guanin/sitozin nisbatlari har bir tur uchun o'ziga xosdir.