MTS tizimi

MKKGS ning asosiy birliklari kundalik turmushda birmuncha qulay bo‘lishiga qaramay u faqat mexanika sohasi uchungina tadbiq qilinar edi. Lekin XIX - XX asrlar chegarasida dunyo bo‘ylab avj olgan ulkan miqiyosdagi qurilishlar, osmono‘par binolar va inshootlar, xalqaro savdo va ishlab chiqarish hajmlarining keskin ortishi natijasida, yanada kattaroq o‘lchamlarda ish yuritishga to‘g‘ri kela boshladi. MTS tizimi aynan shu zaruriyat yuzasidan dunyoga keldi. MTS - Metr-Tonna-Soniya asosiga qurilgan tizim bo‘lib, anglaganingizdek, bunda massa birligi sifatida - tonna ko‘rsatilmoqda.

MTS tizimini hosilaviy birliklariga misol qilib, zichlik birligi - tonna/m3; kuch birligi - sten (sn); bosim birligi - peza (pz); va ish birligi - kilojoul (kj) ni keltirish mumkin.

Tonnaga asoslanganligi uchun bu tizimda 1 massasi tonna jismga yo‘nalish bo‘yicha 1 sm/soniya² tezlanish beradigan kuchga teng. bi birlikni sten deb atashdi. Sten SI da esa, tushunarliki, 1000 N gat eng bo‘ladi. MTS da quvvatni soniyasiga-sten metrlarda o‘lchashgan. Bu ham SI dagi 1 kilovattga to'g'ri keladi.

XX-asr boshida MTS ixtiyoriy tizim sifarida ko‘pgina davlatlarda qo‘llanila boshlandi. Lekin, 1918 yili Fransiya hukumatining maxsus qarori bilan, muhandislik hisob - kitoblari uchun majburiy ravishda joriy etildi. o‘xshash qaror 1927 yilda sobiq ittifoq va boshqa bir necha davlatlarda ham kuchga kirdi.

Metrologlarning e'tirofiga ko‘ra, MTS, muhandislik o‘lchov ishlari uchun, ayniqsa, mashinasozlik, elektrotexnik hisoblashlarda sezilarli noqulayliklar tug‘dirar edi. Detallarning og‘irligini tonnaning ulishlarida ifodalash yoki old koefitsientlar ishlatish bu tizimning keng tarqalishiga jiddi to‘sqinlik qildi. Tonna - amaliy optimumdan yiroq bo‘lgan noqulay birlik bo‘lib chiqdi. Shunga qaramay, MTS tizimi hozirda ham Avstriya va Shveytsariyadagi davlatlarida muhandislik amaliyoti va hujjatlarida hozirda ham nisbatan keng foydalanilmoqda.