Orbita . U Z

Temir

Erkin tabiiy jism holida topilgan temir, misdan farqli ravishda yer qobig�ida deyarli uchramaydi. Lekin u ko�plab minerallatning tarkibiga kiradi va rangli metallardan ko�ra ancha keng tarqalgan. Qadimda uni deyarli hamma joydan qazib olish mumkin edi � xattoki,� botqoqlik, ko�lmak, yaylovli va boshqa rudalardan ham. Biroq, mis metallurgiyasiga nisbatan temir metallurgiyasi anchagina qiyin jarayon hisoblanadi. Temir 1539 �C haroratda eriy boshlaydi. Bunday yuqori harorat qadimgi temirchi ustalar uchun yetib bo�lmas manzil edi. Shu sababli temir inson hayot faoliyatiga misga nisbatan kechroq kirib keldi. Temirning qurol yarog� hamda mehnat asboblari yasash materiali sifatida qo�llanilish faqat eramizdan avvalgi birinchi ming yillikdagina keng quloch yoza boshladi. Bunga sabab temirni tiklashning temirni maxsus pechlarda (1300-1400 �C li gorn pechlarida) rudadan to�g�ridan to�gri tiklash usuli kashf etilishi bo�ldi. Ba�zi xalqlarning temirni ancha erta o�zlashtirgani haqida ham ma�lumotlar mavjud, masalan, kavkaz hududida yashagan qadimgi qabilalar eramizdan avvalgi 3 ming yillikdayoq temir rudasidan metall ajratib olishni bilgan ekanlar.

«Kepler» kosmik teleskopi ishdan chiqdi

Econimic Timesning ma'lumot berishicha NASA tomonidan ochiq koinotga chiqarilgan «Kepler» kosmik teleskopi ishdan chiqqan. Mazkur teleskopning kosmik missiyasidan asosiy ko‘zlangan maqsad - Quyosh tizimidan tashqarida, Yer turkumidagi va hayot mavjud bo‘lishi mumkin bo‘lgan ekzosayyorlarni qidirib topish hisoblanadi. «Muammo kosmik teleskopning mustaqil ravishda» xavfsiz ish rejimiga o‘tganligidan aniqlanib, teleskop avtomatik boshqaruv tizimi algoritmlarida ko‘zda tutilgan bunday ish rejimi, odatda uning tashqi konstruktsiyasi yoki harakat mexanizmlarida biror jiddiy muammo kelib chiqsa faollashadi. Nosozlik kutilmagan hol bo‘ldi deyish qiyin. Bu kabi vaziyatlar avval ham ro‘y bergan edi. Lekin bu safargisi ancha jiddiy bo‘lib, «Kepler»ning olamshumul missiyasini so‘roq ostiga qo‘ymoqda.

?KUSTIK?

?kustik? � fizik?ning t?vush v? uning m?dd? bil?n o�z?r? t?�sirini o�rg?nuvchi bo�limi. Kund?lik turmushimizd? bu so�z ko�pinch? bir?r ??n?ning t?vush ??r?kt?ristik?si sif?tid? qo�ll?nil?di. ?g?r ?ktyorl?rning ?v?zl?ri t??tr z?lining ist?g?n j?yid? ?niq eshitils?, ?g?r ul?r tingl?vchil?rg? t?biiy, buzilm?g?n h?ld? y?tib b?rs?, u h?ld? z?lning ?kustik?si ya?shi ek?ni h?qid? g?piril?di. Bung? erishish ?s?n ish em?s. T?vush to�lqinl?ri ??n?d? d?v?rl?r v? buyuml?rd?n q?ytib,ko�p ?v?zli ?ks s?d? h?sil qili�shi mumkin. U z?l uzr? t?rq?lib, ?st?- s?kin so�n?di. Bu ??dis? r?v?rb?r?tsiya d?yil?di. ??n?ning ?kustik?si ko�p jih?td?n r?v?rb?r?tsiya^[1] v?qtig? b?g�liq. ?g?r bu v?qt ?nch? k?tt? bo�ls?, t?vushl?r uz?q v?qt so�nm?ydi, biri ikkinchisig? qo�shil?di v? z?ld? t?vushl?r butunl?y ?r?l?shib k?t?di. R?v?rb?�r?tsiya v?qti jud? qisq? bo�ls? h?m ya?shi bo�lm?ydi. D?v?rl?r t?vush to�lqinl?rini t?z yut?di v? ?v?zl?r p?st eshitil?di, ul?rning t?mbri jud? h?m buzil?di. Shuning uchun bu y?rd? o�rt?ch? qiym?tni izl?b t?pish k?r?k. ?n? shu ish bil?n ?r?it?ktur? ?kustik?si shug�ull?n?di, und?n ?ling?n m?�lum?tl?rd?n l?yih?l?shd?, m?s?l?n, t??tr v? m?�ruz? z?ll?rini, t?mir yo�l v? ?er?v?kz?l bin?l?rini l?yih?l?shd? f?yd?l?nil?di. Qurilish ?kustik?sining v?zif?si b?shq?ch?dir. U t?vush to�lqinl?rining sh?h?r dahal?ri hududid?, z?v?d ts??l?rid?, ??n? ichid? t?rq?lishini o�rg?n?di v? ?d?ml?rni sh?vqind?n him?ya qilish usull?rini qidir?di.

Gidravlik tormoz

Avtomobilga kuchli dvigatel kerakligi tushunarli. Lekin zaruriy vaqtda avtomobilni imkoni boricha tezroq to‘xtatadigan ishonchli tormoz tizimining ahamiyati ham undan kam emas. Ko‘plab zamonaviy avtomobillarda gidravlik tormoz tizimlar qo‘llaniladi.

XIX-asr oxirida paydo bo‘lgan ilk avtomobillar davridan buyon avtomobil tormoz tizimida ko‘plab o‘zgarishlar, takomillashuvlar yuz berdi. Dastavval avtomobil tormoz tizimi g‘ildirak gardishiga (diskaga) qisiladigan oddiy kolodka ko‘rinishida namoyon bo‘lgan. Bunga o‘xshash tormozlar hozir ham velosipedlarda qo‘llaniladi. Qisqa qilib aytganda, dastlabki avtomobillarning haydovchilari o‘z ulovlarini o‘zlarining jismoniy kuchlarini ishlatish evaziga to‘xtatishgan.