Orbita . U Z

«Kepler» kosmik teleskopi ishdan chiqdi

Econimic Timesning ma'lumot berishicha NASA tomonidan ochiq koinotga chiqarilgan «Kepler» kosmik teleskopi ishdan chiqqan. Mazkur teleskopning kosmik missiyasidan asosiy ko‘zlangan maqsad - Quyosh tizimidan tashqarida, Yer turkumidagi va hayot mavjud bo‘lishi mumkin bo‘lgan ekzosayyorlarni qidirib topish hisoblanadi. «Muammo kosmik teleskopning mustaqil ravishda» xavfsiz ish rejimiga o‘tganligidan aniqlanib, teleskop avtomatik boshqaruv tizimi algoritmlarida ko‘zda tutilgan bunday ish rejimi, odatda uning tashqi konstruktsiyasi yoki harakat mexanizmlarida biror jiddiy muammo kelib chiqsa faollashadi. Nosozlik kutilmagan hol bo‘ldi deyish qiyin. Bu kabi vaziyatlar avval ham ro‘y bergan edi. Lekin bu safargisi ancha jiddiy bo‘lib, «Kepler»ning olamshumul missiyasini so‘roq ostiga qo‘ymoqda.

?KUSTIK?

?kustik? � fizik?ning t?vush v? uning m?dd? bil?n o�z?r? t?�sirini o�rg?nuvchi bo�limi. Kund?lik turmushimizd? bu so�z ko�pinch? bir?r ??n?ning t?vush ??r?kt?ristik?si sif?tid? qo�ll?nil?di. ?g?r ?ktyorl?rning ?v?zl?ri t??tr z?lining ist?g?n j?yid? ?niq eshitils?, ?g?r ul?r tingl?vchil?rg? t?biiy, buzilm?g?n h?ld? y?tib b?rs?, u h?ld? z?lning ?kustik?si ya?shi ek?ni h?qid? g?piril?di. Bung? erishish ?s?n ish em?s. T?vush to�lqinl?ri ??n?d? d?v?rl?r v? buyuml?rd?n q?ytib,ko�p ?v?zli ?ks s?d? h?sil qili�shi mumkin. U z?l uzr? t?rq?lib, ?st?- s?kin so�n?di. Bu ??dis? r?v?rb?r?tsiya d?yil?di. ??n?ning ?kustik?si ko�p jih?td?n r?v?rb?r?tsiya^[1] v?qtig? b?g�liq. ?g?r bu v?qt ?nch? k?tt? bo�ls?, t?vushl?r uz?q v?qt so�nm?ydi, biri ikkinchisig? qo�shil?di v? z?ld? t?vushl?r butunl?y ?r?l?shib k?t?di. R?v?rb?�r?tsiya v?qti jud? qisq? bo�ls? h?m ya?shi bo�lm?ydi. D?v?rl?r t?vush to�lqinl?rini t?z yut?di v? ?v?zl?r p?st eshitil?di, ul?rning t?mbri jud? h?m buzil?di. Shuning uchun bu y?rd? o�rt?ch? qiym?tni izl?b t?pish k?r?k. ?n? shu ish bil?n ?r?it?ktur? ?kustik?si shug�ull?n?di, und?n ?ling?n m?�lum?tl?rd?n l?yih?l?shd?, m?s?l?n, t??tr v? m?�ruz? z?ll?rini, t?mir yo�l v? ?er?v?kz?l bin?l?rini l?yih?l?shd? f?yd?l?nil?di. Qurilish ?kustik?sining v?zif?si b?shq?ch?dir. U t?vush to�lqinl?rining sh?h?r dahal?ri hududid?, z?v?d ts??l?rid?, ??n? ichid? t?rq?lishini o�rg?n?di v? ?d?ml?rni sh?vqind?n him?ya qilish usull?rini qidir?di.

Gidravlik tormoz

Avtomobilga kuchli dvigatel kerakligi tushunarli. Lekin zaruriy vaqtda avtomobilni imkoni boricha tezroq to‘xtatadigan ishonchli tormoz tizimining ahamiyati ham undan kam emas. Ko‘plab zamonaviy avtomobillarda gidravlik tormoz tizimlar qo‘llaniladi.

XIX-asr oxirida paydo bo‘lgan ilk avtomobillar davridan buyon avtomobil tormoz tizimida ko‘plab o‘zgarishlar, takomillashuvlar yuz berdi. Dastavval avtomobil tormoz tizimi g‘ildirak gardishiga (diskaga) qisiladigan oddiy kolodka ko‘rinishida namoyon bo‘lgan. Bunga o‘xshash tormozlar hozir ham velosipedlarda qo‘llaniladi. Qisqa qilib aytganda, dastlabki avtomobillarning haydovchilari o‘z ulovlarini o‘zlarining jismoniy kuchlarini ishlatish evaziga to‘xtatishgan.

Avgoadro qonuni va soni

Italyan fizigi va kimyogari Amedeo Avogadro (1776-1856) Turin shahrida tug‘ilgan. U yuridik ma'lumot oldi. Biroq, tabiiy fanlarga qiziqishi va moyilligi uni fizika va matematikani mustaqil o‘rganishga undadi. 1806-yildan u Turindagi universitet litseyida fizikadan dars bera boshladi. 1820-yilda esa Turin universitetining matematik fizikadan professori bo‘ldi.

Avogadroning ilmiy ishlari fizika va kimyoning turli sohalariga bag‘ishlangan. 1811-yilda o‘zining oddiy gazlarning molekulalari bitta yoki bir nechta atomdan tashkil topgan, degan gipotezasini olg‘a surdi. Shu asosda u ideal gazlarning asosiy qonunlaridan birini ta'rifladi, bu qonun Avogadro qonuni deb nom oldi. Bu qonun shunday ta'riflanadi: «Teng hajmdagi istagan gazda bir xil sharoitda molekulalar soni bir xil bo‘ladi». (Bir xil sharoit deganda bir xil temperatura va bosim nazarda tutiladi). Avogadro qonuni keyinchalik atom-molekulyar ta'limotni rivojlantirgan asoslardan biri bo‘ldi.