Neptunning kashf etilishi

Sayyora harakatini aniq kuzatib borish va ayniqsa sayyoraning keyingi holatini oldindan aniq bilish - nihoyatda qiyin masala. Agar, o‘zaro tortishayotgan atiga ikkita jism qaralayotgan bo‘lsa, unda ularning tortishish kuchi va harakat trayektoriyalarini aniq hisoblash uchun ilm-fanda nihoyatda sodda va aniq qoidalar to‘plami mavjud. Lekin, o‘zaro tortishayotgan obyektlar atiga bittaga ko‘paysa, ya'ni, uchtagina bo‘lib qolsa ham, ularning o‘zaro ta'sirini hisoblash benihoya qiyin ish bo‘lib qoladi. Endi buning uchun biz bilgan sodda fizik qonuniyatlar va matematik usullar ish bermaydi. Bu matematik isbotlangan haqiqatdir. Shunga binoan, Neptunning kashf qilinishi - inson aql-zakovatining haqiqiy tantanasi, matematikaning asl triumfi bo‘lgan desak zarracha ham mubolag‘a bo‘lmaydi. Neptunning kashf etilishi - matematikadagi o‘zaro ta'sirlar nazariyasi hamda, Nyuton mexanikasining haq ekanini ko‘rsatib bergan, zakovatning chin g‘alabasi bo‘lgan.

Olmeklar kompasi

Yuz yillar mobaynida dengizchilar yo‘nalishni aniqlash, ya'ni, Yerning shimoliy magnit qutbini belgilash uchun magnit strelkali kompasdan foydalanib kelishgan. Mezoamerika (markaziy Amerika) hududida eramizdan avvalgi 1000-yillarda yashagan Olmek qabilalari qo‘llagan kompas, ehtimolki yer yuzidagi eng qadimgi kompas bo‘lsa kerak. Olmek tamadduni hozirgi Meksika davlati hududida eramizdan avvalgi 1400-1000 yillar orasida gullab-yashnagan bo‘lib, ushbu sivilizatsiya hayotidan bizga, vulqon jinslarida o‘yib yasalgan ulkan odam boshi haykallari hikoya qilib turibdi.

Pifagor maktabi

Eramizdan avvalgi 530-yilda qadimgi yunon matematigi va faylasufi Pifagor hozirgi Italiya hududida bo‘lgan Korton shahriga kelib joylashdi. Uning maqsadi, ushbu shaharda matematika, musiqa va ruhning ko‘chib yurishi haqidagi o‘z ta'limotlarini yoyish edi. Aslini olganda, hozirgi zamon ilm-fanida Pifagor nomi bilan keltiriladigan ko‘plab ilmiy faktlar, Pifagorning o‘ziga tegishli emas. Aksincha, muallifi Pifagor deb keltiriladigan ilmiy tushunchalarning aksariyatini uning maslakdoshlari va shogirdlaridan iborat katta ilmiy guruh tomonidan shakllantirilgandir. Albatta, Pifagor o‘zi ushbu guruhning rahnamosi va ilmiy yetakchisi bo‘lgan. Shuning uchun ham, uning atrofida to‘plangan mazkur katta ilmiy guruhni tarixchilar "Pifagor maktabi", yoki, "pifagorchilar" deb qayd etishgan. Pifagorchilar tomonidan o‘rtaga tashlangan ko‘plab muhim ilmiy g‘oyalar, uzoq asrlar davomida ayniqsa arifmetika sohasida eng ilg‘or ilmiy g‘oyalar bo‘lib qolaverdi.

Fuko mayatnigi

"Yer aylanadi!" - degani uchun Jordano Brunoni dahriylikda ayblab, gulxanda tiriklayin yoqib yuborishgan. Aynan shu tasdiq uchun Galileo Galiley uzoq muddat inkvizatsiya sudining qiynog‘ida bo‘lib, kasallanib jon bergan...

Qanchalik ayanchli bo‘lmasin, yuqorida aytilgan gaplar tarixiy haqiqat. Bugungi kunda Yerning o‘z o‘qi va Quyosh atrofida aylanishini adashmasam 4-sinf tabiatshunoslik darsligidan boshlab, hammaga tushuntiriladi va zamonamizda Yerning aylanishiga shubha qilguvchilar qolmagan bo‘lsa kerak. Biroq, Brunoning hayotiga zomin bo‘lgan ushbu haqiqatni olimlar inkor etib bo‘lmas aniq tajriba va dalillar orqali isbotlashganiga ham ko‘p bo‘lgani yo‘q.