Xalqaro birliklar tizimi - SI ning asosiy birliklari

Xalqaro birliklar tizimi - SI ning asosiy birliklari - Umumiy jadval

Butun dunyoda ilm-fan, texnika va ta'lim yo'nalishlarida, mahsulot va hizmatlarning parametrlarini ifodalash uchun qabul qilinga Xalqaro Birliklar Tizimi - SI (System Internationale) o'z ichiga quyidagi jadvalda keltirilgan 7 asosiy birlikni qamrab oladi. SI bo'yicha qabul qilingan amaldagi boshqa barcha birliklardan keltirib chiqariladigan ushbu 7 birliklarning hosilaviy birliklardir. Jadvalda birliklarning ifodaviy belgilanishi, xalqaro qabul qilingan ta'rifi, va qabul qilingan sanasi keltirilgan.

№	B I R L I K L A R					Qabul qilingan vaqti
	Kattalik Nomi	Birlik nomi	Belgilanishi		Ta'rifi
	Kattalik Nomi	Birlik nomi	O‘zbekcha	Xalqaro	Ta'rifi
	A S O S I Y B I R L I K L A R
1	Uzunlik	Metr	m	m	Metr - c yorug‘likning vakuumda tarqalishining 1/299792458 soniya vaqt oralig‘ida bosib o‘tgan masofa qismiga teng	1983-yil, O‘TXQ ning XVII bosh konferensiyasi.
2	Massa	Kilogram	kg	kg	Kilogram - Kilogramm bu – atom soatidagi seziy-133 atomlari bilan bir xil chastotada ossilyatsiyalanuvchi 1,4755214∙10⁴⁰ dona fotonlarning energiyasiga teng.	2018-yil, O‘TXQ ning XXVI-konferensiyasi.
3	Vaqt	Soniya (sekund)	s	s	Soniya - Seziy 133 atomi asosiy holatining ikkita o‘ta nozik sathlari orasidagi bir biriga o‘tishiga muofiq keladigan nurlanishning 9192631770 davriga teng	1967-yil, O‘TXQ ning XIII-konferensiyasi.
4	Tok kuchi	Amper	A	A	Amper - vakuumda bir biridan 1 metr masofada joylashgan ikkita parallel o‘tkazgichdan o‘tganda, o‘tkazgichning har bir 1 metr uzunligida 2·10^-7Nyuton o‘zaro ta'sir kuchi hosil qiladigan o‘zgarmas tok kuchidir.	1946-yil, O‘TXQ ning IX-konferensiyasi.
5	Termodinamik harorat	Kelvin	K	K	Kelvin - suvning uchlanma nuqtasi termodinamik haroratining 1/273.16 ulushiga teng.	1967-yil, O‘TXQ ning XIII-konferensiyasi.
6	Modda miqdori	Mol	mol	mol	Mol - massasi 0.0012 kg bo‘lgan ¹²C uglerodda qancha atom bo‘lsa, o‘z tarkibida shuncha struktur element tutgan sistemaning modda miqdoridir. Molni tadbiq etishda struktur elementlarni o‘ziga xoslashtirish kerak. Bu o‘ziga xoslashtirish atom, molekula, ion, elektron va shunga o‘xshash zarrachalar yoki, zarrachalar guruhi sifatida namoyon bo‘lishi mumkin.	1971-yil, O‘TXQ ning XIV-konferensiyasi.
7	Yorug‘lik kuchi	Kandela	kd	cd	Kandela - berilgan yo‘nalishda chastotasi 540·10¹²gerts bo‘lgan monoxromatik nurlanish taratuvchi manbaning yorug‘lik kuchiga teng, bu nurlanishning energetik yorug‘lik kuchi shu yo‘nalishda 1/683 Vt/sr ni tashkil etadi	1979-yil, O‘TXQ ning XVI-konferensiyasi.