Orbita . U Z

...Ilm-fan fazosi uzra!

  • Shrift o'lchamini kattalashtirish
  • Odatiy shrift o'lchami
  • Shrift o'lchamini kichiklashtirish
Bosh sahifa Horijlik olimlar Galileo Galiley. Medichi yulduzlari. (ikkinchi hikoya) - O‘zgarishlarni kutib.

Galileo Galiley. Medichi yulduzlari. (ikkinchi hikoya) - O‘zgarishlarni kutib.

E-mail Chop etish PDF
Maqola Reytingi: / 8
Juda yomon!A'lo! 
Maqola mundarijasi
Galileo Galiley. Medichi yulduzlari. (ikkinchi hikoya)
«Yangi ko‘zoynaklar»
«Yulduzlar axboroti».
Kepler, Madjini, Klaviy.
Buyuk kashfiyotlar yili.
Rimni zabt etish.
«Buyuk gersogning faylasufi va birinchi matematigi».
«Qutqaruvchi dekret».
O‘zgarishlarni kutib.
«Olam tuzilishi».
Sud va hukm.
Yana Medichi Yulduzlari.
Xotima.
Hamma sahifa

 

 

O‘zgarishlarni kutib. Galiley Rimni tark etadi, u «qutqaruvchi dekret»ga itoat etadi.  Biroq  uning bo‘ysinishi  haddan  ziyoda  namoyishkorona  emasmi? Masalan, u o‘zining «Dengiz  suvining ko‘tarilishi va pasayishi» nomli ilmiy ishini Avstriyaning Ers-gersogi, Toskaniya gersoginyasining akasi Leopoldga yuborib bunday  yozadi: «hozir  juda  yuqori bilimdon boshliq shaxslarning qarorlariga quloq solib va ishonib, mening past aqlim o‘z-o‘zidan ularnikiga  yetmasligini bilib, Sizga  yuborilayotgan asosi Yerning harakati, ya’ni Yer harakatining isboti uchun men keltirgan fizik dalillardan biri bo‘lgan bu asarni qarayman. Takroran aytamanki, men buni shoirona mubolag‘a  yoki  tushda ko‘rilgan  deb  qarayman...». Bu odam hech qachon Yerning harakati haqida gapirmasligiga ishonish qiyin. Bu mavzuga  qaytish  uchun  Galileyga  yangi dalillar emas, turmush tarzini o‘zgartirish  lozim edi.  U o‘zgarishlarni kutdi. Papa Pavel V vafot etdi,  yangi  papa Grigoriy XV ning ta’sirli kotibi Galileyni yoqtiruvchi Champoli bo‘ldi. 1621 yili qo‘rqinchli  kardinal Bellarmino ham hayotni tark etdi, 1623 yili esa kardinal Matteo Barberini  Urban VIII  ismi  bilan  papa bo‘ldi, u bilimli, ilmning himoyachisi edi, u Galiley bilan faxrlanishini berkitmas edi.

Bu davrda Galiley sezilarli darajada faollashdi. 1623 yili Rim kasaba yig‘ini astronomi Gratsiga  javoban uning kometalarga bag‘ishlagan «Probir torozi» nomli kitobi chiqdi. Bu yerda ham Yerning harakati haqida to‘g‘ridan-to‘g‘ri so‘z bormaydi. 1624 yili yozilgan ikkinchi kitobi «Ingoliga maktub» to‘g‘ridan-to‘g‘ri shu masalaga aloqador. Kitob Kopernik sistemasiga qarshi yo‘naltirilgan. Yuqori ma’lumotli  klerk-ruhoniy  Franchesko Ingolining  1616 yili chiqqan asariga javob edi. Qizig‘i shundaki, Galiley javobni 8 yildan so‘ng berdi.  Hajmi kichik «Maktub»da yorqin va botirlarcha  yozilgan sahifalar ko‘p. Bu kitobda kemada kema harakatini  sezib bo‘lmaydigan  holatning — inersiya qonunining shoirona tasviri; quyosh bilan taqqoslanuvchi harakatsiz Yulduzlar haqidagi muhokamasi Koinot o‘lchamlari muammosi erkin muhokama qilinadi.

Olam o‘lchamlariga kelganda, bunda harakatsiz Yulduzlarning «sakkizinchi osmoni» bilan chegaralangan olamga ishora ham yo‘q. Galiley  chekli  yoki cheksiz Olam haqidagi gipotezalarni tanlab olishga imkoniyat beradigan dalil ko‘rmayotganini  aniq  tushuntiradi, biroq inson  uning  faqat kichik bir qismini ko‘ra  olishligiga  ishonadi»... chegarasini  bizning  hislarimiz  o‘rnatadigan, bizning olamimizga nisbatan chuvalchang  olamidek  butun Olamga ko‘ra juda kichik ko‘rinadigan olam haqidagi fikrdan ham jirkanmayman». Olamning cheksizligini  Galiley  juda  ham  botirlarcha  faraz qiladi! Buyuk fantaziyachi Kepler («Yulduzlar axboroti bilan suhbat» asarida) quyosh tizimiga o‘xshash  cheksiz olamlar mavjud  deb faraz qilib, o‘zini qanchalik noqulay sezganini eslash mumkin: «...men o‘zimni  Bruno cheksiz  olami  zindonidagi  kishanga mubtalo qilgan bo‘lar edim, hatto ana shu cheksizlikka haydalar edim».

«Ingoliga maktub» 1624 yilning kuzida yozilgan edi, 1625 yilning bahorida esa Galiley yana Rimga safar qildi. Uning maqsadi yangi papa bilan aloqa bog‘lash, ahvol  qanchalik  yaxshilanganligini  aniqlashdan iborat edi. Galiley  papa bilan olti marta suhbatlashdi, Barberinining ko‘p sonli oilasi uni hurmat qilishdi, bir necha kardinallar bilan, jumladan, nemis kardinali Sollern bilan ham yaxshi aloqa o‘rnatdi. Shaxsan Galileyga bo‘lgan munosabat yaxshi bo‘lishi mumkin emas edi, ammo asosiy maqsad tasdiqlanmadi: Urban VIII  Quyoshning harakati va Yerning harakatsizligi  haqidagi «qutqaruvchi dekret»ning  tasdiqini  qattiq  turib ma’qulladi. Galiley bu masalaning muhokamasida papa bilan to‘g‘ri tilda gaplashayotganini sezdi.

Galiley dengiz suvining ko‘tarilishi va pasayishini Yer harakatlanadi deb faraz qilmasdan  tushuntirish mumkin emas, deb tasdiqlaydi, unga javoban esa papadan «insonlar uchun tushunarsiz  bo‘lgan narsalar xudo uchun tushunarli» degan  tushuntirish  oladi.  Bunday dalillar bilan tortishi, ayniqsa cherkov amaldorlari bilan  qiyin!  Galiley qaytib ketadi, uning orqasidan Toskaniya gersogi Ferdinandoga (Kozimo Yaqinda  vafot etgan edi) Florensiyalik olimning  tashrifidan qoniqish haqida, olim haqidagi eng yaxshi maqtovlar bilan papaning maktubi jo‘natiladi.



Yangilаndi: 15.02.2019 11:04  
Maqola yoqdimi? Do'stlaringizga ham tavsiya qiling:

Sizda mulohaza qoldirish imkoniyati mavjud emas. Mulohaza qoldirish uchun saytda ro'yxatdan o'tish kerak.

Banner

Buyuk olimlar fotogalereyasi

Orbita.Uz infotekasi

Milliy bayramlarimiz

Yaqin kunlardagi rasmiy bayramlar, kasb bayramlari, muhim tarixiy va xalqaro sanalar.

26 - may - Kimyogarlar kuni


1 - iyun - Xalqaro bolalarni himoya qilish kuni


5 - iyun - Iyd al-Fitr - Ramazon hayiti (Dam olish kuni) (oy chiqishiga qarab bir kunga o'zgarishi mumkin)


13 - Iyd al-Adho - Qurbon hayoti kuni (Dam olish kuni) (oy chiqishiga qarab bir kunga o'zgarishi mumkin)


 

1 - Sentyabr - Mustaqillik kuni. (Dam olish kuni)


2 - Sentyabr - Bilimlar kuni.


 

1 - Oktyabr - Ustoz va murabbiylar kuni. (Dam olish kuni)

O'zbekiston shaharlari ob-havo ma'lumotlari

Orbita.Uz do'stlari:

Ziyo istagan qalblar uchun:

O'zbek tilidagi eng katta elektron kutubxona!

​Ўзбекча va o'zbekcha o'zaro transkripsiya!
O'zbekcha va ўзбекча ўзаро транскрипция!

Bizning statistika


Orbital latifalar :) :)

Massaning saqlanish qonuni


Birliklar Konvertori

Birlik / Kattalik turini tanlang:
Qiymatni kiriting:

Natijaviy qiymat:

© Orbita.uz

Kontent statistikasi

Foydalanuvchilar soni : 368
Kiritilgan mаqolalar soni : 880
O'qilgan sahifalar soni : 11840761

Tafakkur durdonalari

Xitoydan bo'lsa ham ilm o'rganinglar.

Hadis