"Buyuk San'at"

1545-yili Jerolamo Kardanoning (lotincha "Arsmagna" deb nomlangan) kitobi bosilib chiqdi. Kitob asosan 3-va 4-darajali tenglamalarni yechishga bag‘ishlangan edi. Ammo uning matematika tarixidagi ahamiyati bu muayyan masala chegarasidan ancha chiqnb ketdi. XX-asrda Feliks Klyayn kitobni baholab, bunday deb yozgan edi: "Bu eng yuqori darajadagi qimmatbaho asar, qadimgi matematika chegarasidan chikuvchi hozirgi zamon algebrasining kurtagiga ega".

XVI-asr Yevropa matematikasi uchun o‘rta-asr tushkunligidan keyingi uyg‘onish-asri bo‘ldi. Buyuk yunon geometrlarining ishlari ming yillar davomida unutilgan, bir qismi esa yo‘qotilgan edi. Yevropaliklar arabcha matnlardan faqat Sharq matematikasi haqida emas, balki qadimgi matematika haqida ham xabardor bo‘lishdi. Yevropada matematikaning tarqalishida savdogarlar katta rol o‘ynagani xarakterli, ularning safarlari axborot yig‘ish va uni tarqatish vositasi edi. Ayniqsa Pizalik Leonardo (1180-1240) alohida ajralib turadi, u ko‘proq Fibonachchi (Bonachchining o‘g‘li) sifatida mashhur edi. Uning nomi ajoyib son ketma-ketligi (Fibonachchi sonlari) orqali abadiylashtirilgan. Fan eng yuqori darajasini juda tez yo‘qotishi mumkin. Uni tiklash uchun esa-asrlar talab qilinadi. o‘sha Fibonachchida so‘zsiz ajoyib kuzatishlar natijalari bo‘lsa-da, Yevropa matematiklari muttasil uch-asr o‘quvchi bo‘lib qoldi. Faqat XVI-asrdagina Yevropa matematikasida qadimgi dunyo matematiklari ham, Sharq matematiklari ham bilmagan prinsipial ahamiyatga ega bo‘lgan matematik natijalar yuzaga keldi. Gap 3-va 4-darajali tenglamalarni yechish haqida boryapti.

Bir tonna yog‘och og‘irmi, bir tonna temir og‘irmi?

Bir tonna yog‘och og‘irmi, bir tonna temir og‘irmi? - degan hazilakam savol hammaga ma'lum. Odatda o‘ylamasdan turib, bir tonna temir og‘ir degan javobni beradilar, bu qaltis javobdan o‘tirganlar o‘rtasida qahqaha ko‘tariladi. Agar bir tonna temirdan ko‘ra bir tonna yog‘och og‘ir degan javob berilsa, hazilkashlar yana ham qattiqroq kulgi ko‘tarishsa kerak. Bunday deyish kelishmagandek ko‘rinadi, lekin qat'iy aytganda - shu to‘g‘ri javob!

Masala shundaki, Arximed qonuni faqat suyuqliklar uchungina emas, balki gazlar uchun ham to‘g‘ridir. har bir jism havoda o‘zi siqib chiqargan havoning og‘irligicha o‘z og‘irligidan "yo‘qotadi". Temir ham, yog‘och ham o‘z og‘irligini, albatta qisman yo‘qotadi. Ularning asl og‘irligini topish uchun yo‘qotilgan og‘irlikni qo‘shish kerak. Binobarin, bizning misolimizda yog‘ochning asl og‘irligi = 1 tonna + yog‘och hajmidagi havoning og‘irligi; temirnnng asl og‘irligi = 1 tonna + temir hajmidagi havoning og‘irligi. Ammo bir tonna yog‘och bir tonna temirga qaraganda ancha (deyarli 5 marta) katta hajmni ishg‘ol qiladi, shuning uchun bir tonna yog‘ochimnzning asl og‘irligi bir tonna temirning asl og‘irligidan ko‘proq! Aniqroq qilib aytmoqchi boo‘lsak, shunday deyishimiz kerak edi: havoda bir tonna keladigan yog‘ochning asl og‘irligi havoda bir tonna keladigan temirning asl og‘irligidan ko‘proq

Bir tonna temir 1/8 kub metr, bir tonna yog‘och esa 2.5 kub metr joyni ishg‘ol qilganidan ular siqib chiqargan havoning og‘irligi o‘rtasidagi ayirma 2.5 kg ga yaqin bo‘lishi kerak. Bir tonna yog‘och bir tonna temirdan haqiqatda mana shuncha og‘ir!!!

Eyfel minorasining balandligi qancha?

Sizning Eyfel minorasi balandligi haqidagi savolingizga "Yozdami yoki, qishdami?" deb aks savol bilan javob berishsa hayron bo'lishingiz mumkin. Ammo bu butunlay o'rinli savol. Sababi, maktab fizika kursida jismlarning issiqlik ta'sirida kengayishi hodisasi bilan albatta tanishsiz. Shinday ekan, bundayin katta metall inshootning balandligi ham turli haroratlarda bir xil bo'lmasligi tabiiy ekanligiga ha tezda zehningiz yetsa kerak...

Ertakdagi uch o'gayni botirlar: Botir, Qorajon, Jonibek va ularning hotinlari, ya'ni ovsinlar Oysuluv, Saxrizoda va Parizodlarning yoshlarini birga qo'shganda 151 yosh. Shu bilan birga, har bir erkak o'zining hotinidan 5 yosh katta.

Botir - Saxrizodadan 1 yosh katta: Oysuluv va Botirning yoshini bir-biriga qo'shganda 48, Jonibek bilan Oysuluvning yoshi esa 52 bo'ladi. Qaysi erkak qaysi ayolning eri va to'ng'ich botir kim ekanini toping.

SI halqaro birliklar tizimida uzunlik va masofa birligi deb Metr qabul qilingan.

Belgilanishi - m

O'lchamligi - L (inglizcha "Length" so'zidan)

Ta'rifi: Metr yorug'likning vakuumda 1/299 792 458 sekund vaqt oralig'ida bosib o'tgan masofasiga teng.

Etimologik tarixi: yunoncha metron, Lotincha metrum so'zlaridan XIV-asrda Yevropa tillariga kirib kelgan, XVII-asr Fransuzcha METRE'- o'lchov, o'lchagich

Uzunlik va masofa birligining nomi sifatida, polyak olimi Tit Burattini (1615-1682) tomonidan fanga taklif etilgan.

Volga dayosi dunyodagi eng serqatnov daryolar sirasiga kiradi. Bu mashxur daroning kema qatnovi orqali bir nechta shaharlar, shuningdek oq dengiz va - Kaspiy dengizlari o'zaro tutashadi. Yuk tashish salohiyati boэyicha ham Volga eng yaxshi ko'rsatkichlarga ega. Bu daryo haqida qo'shiqlar yozilgan, filmlar ishlangan, hatto mashxur «Burlaki na Volge» tasviriy san'at asarini ham yaxshi bilasiz.

Masala ham aynan Volga daryosining kema qatnovi haqida: